12 grudnia 1993 roku w Budapeszcie zmarł József Antall, historyk, działacz antykomunistycznej opozycji, pierwszy premier demokratycznych Węgier. Był synem węgierskiego urzędnika i prawnika Józsefa Antalla seniora (1896–1974), nazywanego węgierskim „Ojczulkiem Polaków”, ponieważ podczas drugiej wojny światowej wystawiał fałszywe dokumenty, które uratowały życie między innymi tysiącom uciekających z Polski Żydów.
Premier Węgier József Antall oraz szefowa rządu w Warszawie Hanna Suchocka na budapeszteńskim placu Kossutha. Fot. MTI /Attila Kovács
W niedzielę 12 grudnia 1993 roku, krótko po godzinie 18:00, węgierska telewizja przerwała emisję programów. Ówczesny minister spraw wewnętrznych Péter Boross ogłosił rodakom, że zmarł József Antall, pierwszy premier Węgier po obaleniu komunistycznego reżimu.
Urodził się w 1932 roku w Pestújhely, w rodzinie o tradycjach politycznych. Jego ojciec zyskał tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, a także przydomek „Ojczulek Polaków” za zaangażowanie w pomoc polskim uchodźcom podczas drugiej wojny światowej.
József Antall junior studiował historię na Uniwersytecie im. Eötvösa Lóránda i rozpoczął pracę jako nauczyciel szkoły średniej od 1955 roku. Jego zaangażowanie polityczne podczas rewolucji w 1956 roku skutkowało zawieszeniem go w nauczaniu w 1959 roku. Do czasu zmiany reżimu związany był z Muzeum Historii Medycyny. W 1988 roku aktywnie zaangażował się w politykę i został przewodniczącym Węgierskiego Forum Demokratycznego (Magyar Demokrata Fórum – MDF).
Był jednym z liderów obozu prodemokratycznego podczas rozmów Trójkątnego Stołu, których skutkiem były pierwsze wolne wybory w roku 1990. W głosowaniu jego ugrupowanie zdobyło aż 42 proc. mandatów. Mimo poważnej choroby nowotworowej József Antall junior podjął się trudnej misji szefa rządu. Musiał bowiem nie tylko ratować węgierską gospodarkę, ale również godzić polityczne wybuchają w koalicji z Niezależną Partię Drobnych Rolników oraz Chrześcijańsko-Demokratyczną Partię Ludową. „Będę służyć krajowi tak długo, jak moja służba będzie pożyteczna” – powiedział w głośnym wywiadzie udzielonym podczas pobytu w szpitalu. To jego rząd zadeklarował w 1990 roku zamiar wystąpienia Węgier z Układu Warszawskiego.
József Antall junior zmarł podczas pełnienia funkcji pierwszego szefa rządu demokratycznych Węgier 12 grudnia 1993 roku w Budapeszcie. 16 grudnia 1993 roku prezydent Polski Lech Wałęsa pośmiertnie nadał mu Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.
(J)