W wieku 85 lat zmarł w Wiedniu książę Karel Schwarzenberg, były szef kancelarii prezydenta Vaclava Havla, były szef czeskiej dyplomacji, poseł oraz senator, kandydat na prezydenta, a także współzałożyciel Forum Polsko-Czeskiego i Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi RP.

Książę Karel Schwarzenberg był jedną z najbardziej barwnych postaci wśród czeskich polityków. Fot. Ondrej Deml/CTK/PAP

Był wyjątkowym mężem stanu, o ogromnej inteligencji i poczuciu humoru. Do końca życia służył swej ojczyźnie. Jako człowiek wartości był dla Czechów wielkim autorytetem moralnym. „Z głębokim smutkiem i szacunkiem wspominamy Karela Schwarzenberga, który dzisiaj od nas odszedł” – oznajmiło w niedzielę czeskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. „Jako dwukrotny minister spraw zagranicznych i kanclerz Vaclava Havla kształtował naszą politykę zagraniczną i zawsze udowadniał swoimi działaniami, że był prawdziwym demokratą” – czytamy w komunikacie. „Umarł człowiek wielki pod każdym względem. Służba dla ojczyzny była dla niego naturalną misją” – ogłosił z kolei prezydent Czech Petr Pavel.

Przymusowa emigracja

Urodził się 10 grudnia 1937 roku w Pradze. Pochodził ze szlacheckiego rodu Schwarzenbergów. Jego ojciec był Czechem, a matka Austriaczką, z domu księżną Furstenberg. To właśnie do jej rodziny należał pałac, w którym obecnie mieści się ambasada RP w Pradze. Podczas drugiej wojny światowej majątek rodziny został zajęty przez gestapo, a po objęciu władzy w Czechach przez komunistów ogłoszono konfiskatę jego rodzinnego majątku. Rodzina została zmuszona do emigracji do Austrii. Studiował prawo i leśnictwo na uniwersytetach w Wiedniu i Grazu w Austrii oraz w Monachium w Niemczech. Studiów jednak nie ukończył, ponieważ musiał opiekować się rodzinnymi majątkami w Austrii i w niemieckiej Bawarii.

Po brutalnej inwazji wojsk Układu Warszawskiego w 1968 roku - będącej reakcją Moskwy na tzw. Praską Wiosnę - Schwarzenberg wspierał emigrantów z Czechosłowacji. W jednym ze swoich zamków w Scheinfeldzie w Bawarii stworzył także cenne archiwum – Czechosłowackie Centrum Dokumentacji – w którym gromadzono nie tylko zakazaną przez ówczesne władze literaturę, lecz także inne materiały związane z walką z reżimem komunistycznym. Obecnie zbiory te znajdują się w Muzeum Narodowym w Pradze. 

Powrót do Czech

Po aksamitnej rewolucji w 1989 roku pod wodzą Vaclava Havla książę Schwarzenberg powrócił do ojczyzny i został szefem kancelarii prezydenta i prawą ręką Havla.

W latach 2007–2009 był szefem czeskiej dyplomacji w gabinecie premiera Mirka Topolanka. W tym okresie minister Karel Schwarzenberg oraz szefowa amerykańskiego Departamentu Stanu Condoleezza Rice podpisali wstępne porozumienie w sprawie umieszczenia amerykańskiej tarczy antyrakietowej w Europie Środkowo-Wschodniej (wyrzutnie miały znaleźć się w Polsce, a radar w Czechach; z realizacji tego projektu w zakładanej pierwotnie formie zrezygnowano, gdy rządy w Stanach Zjednoczonych objął prezydent Barack Obama). W roku 2009 był współzałożycielem liberalno-konserwatywnej partii TOP09 (Tradice, Odpoviednost, Prosperita” – „Tradycja, Odpowiedzialność, Dobrobyt"), na której czele pozostał do roku 2015. W latach 2010–2013 ponownie stał na czele czeskiej dyplomacji. W roku 2013 kandydował w wyborach prezydenckich, ale w drugiej turze przegrał z populistą Milošem Zemanem.

Wielki przyjaciel Polski i Polaków

Książę Schwarzenberg aktywnie wspierał Solidarność Polsko-Czechosłowacką. Jako pierwszy przewodniczący Międzynarodowego Helsińskiego Komitetu Praw Człowieka (IHF) – został nim w roku 1984 –  pomagał również polskim dysydentom. Jako szef czeskiej  dyplomacji wraz z ministrem spraw zagranicznych Radosławem Sikorskim stworzył Forum Polsko-Czeskie, które od 15 lat działa na rzecz przyjaźni między naszymi narodami. Był częstym gościem w Polsce – brał udział zarówno w Forum Ekonomicznym w Krynicy w 2014 roku, jak i w Forum Ukraina-Europa w Rzeszowie. Udzielał też wywiadów polskim mediom. „Pozostanie w naszej pamięci jako przyjaciel Polski i zwolennik bliskiej współpracy między narodami Europy Środkowej” – napisał w serwisie X (dawnym Twitterze) polski minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau. 

Książę Karel Schwarzenberg pozostawił żonę Teresę, syna Jana Nepomucena i córkę Annę Karolinę.

(J)