28 sierpnia w Balatonboglár – położonym nad Balatonem węgierskim mieście, w którym podczas drugiej wojny światowej działała polska szkoła – odbędzie się uroczyste otwarcie Domu Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. 

Widok na Balatonboglár. Fot. HerrAdams / licencja Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International 

O godz. 10:30 rozpocznie się uroczysta msza święta w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (Balatonboglár, Templom utca 1.) O godz. 11:15 organizatorzy zaplanowali ceremonię złożenia wieńca przy grobie Béli Vargi i pomniku premiera Pála Telekiego. O godz. 12:00 odbędzie się zaś przecięcie wstęgi przed wejściem do dawnego Liceum Polskiego, a dziś Domu Kultury im. Béli Vargi. W uroczystościach wezmą udział m.in. Gárdos Zoltán, Mészáros Miklós, ambasador Polski w Budapeszcie Jerzy Snopek oraz dr Zsolt Neszményi.

Po wybuchu drugiej wojny światowej węgierski premier Pál Teleki nakazał otworzyć granicę dla uchodźców z Polski. Na Węgry przybyło ponad 100 tys. Polaków, a dla uczniów otwarto polskie szkoły. W czasie drugiej wojny światowej to Béla Varga – węgierski ksiądz katolicki, przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier i działacz węgierskiej emigracji antykomunistycznej, który współorganizował pomoc dla polskich uchodźców na Węgrzech – przeznaczył budynek domu kultury przy kościele w Balatonboglár na szkołę dla młodzieży z Polski, która istniała aż do wkroczenia Niemców na Węgry w 1944 roku. 

Po zajęciu Budapesztu przez Armię Czerwoną ksiądz Varga trafił na przesłuchania sowieckiej bezpieki. Radzieccy zbrodniarze próbowali go zmusić do tego, by zdradził czy i co Polacy mówili mu o sowieckiej zbrodni w Katyniu. Nie podał żadnych informacji. Został wypuszczony na wolność, ale jako „reakcjonista” musiał uciekać z kraju. Przedostał się do Szwajcarii, Irlandii, a stamtąd do Stanów Zjednoczonych, gdzie nawiązał kontakty z tak wybitnymi Polakami jak Zbigniew Brzeziński czy Jerzy Giedroyc. 

(JAP)