Back to top
Publikacja: 03.03.2020
Piłka Wodna - węgierski sport
Historia

Grę w piłkę wodną zapoczątkowano pod koniec XIX wieku w Wielkiej Brytanii. Na Węgry waterpolo dotarło około 1890 roku i od razu stało się jedną z najpopularniejszych rozrywek. Obecnie jest dla Madziarów sportem narodowym, a niejednokrotnie rozgrywane mecze międzypaństwowe miały wymiar nie tylko sportowy ale i polityczny.

W meczu piłki wodnej biorą udział dwie drużyny liczące po siedmiu zawodników. Zawody rozgrywane są na basenie o minimalnej głębokości 180 centymetrów, a pole gry ma wymiary 20 na 30 metrów. Nad rozwojem tego sportu u Madziarów czuwała najpierw Węgierska Federacja Pływacka, a od 1989 roku Węgierskie Stowarzyszenie Piłki Wodnej (Magyar Vízilabda Szövetség, MVLSZ). Do organizacji należy obecnie ponad 170 klubów. MVLSZ jest członkiem Międzynarodowej Federacji Pływackiej i Europejskiego Stowarzyszenia Pływackiego.

Oficjalne logo XXXIV Mistrzostw Europy w piłce wodnej w Budapeszcie

            Pierwsze Mistrzostwa Europy w piłce wodnej zorganizowano w 1926 roku w Budapeszcie. Madziarzy wygrali je, a później zdobyli złoty medal jeszcze cztery razy z rzędu. Dodatkowo między 1920 a 1939 roku nie przegrali ani jednego oficjalnego meczu! Do 1999 roku Węgrzy byli potentatami rozgrywek na Starym Kontynencie, wygrywając dwanaście razy na dwadzieścia cztery rozegrane turnieje. Jednak od tego momentu nastąpił kryzys przełamany dopiero 26 stycznia 2020 roku, kiedy zakończyły się trzydzieste czwarte Mistrzostwa Europy w piłkę wodną. Po raz piąty rozgrywano je na Węgrzech. Męska drużyna gospodarzy zdobyła złoty medal, jednocześnie kwalifikując się do Igrzysk Olimpijskich 2020 w Tokio. Zespół kobiet zajął w turnieju trzecie miejsce (w dorobku ma zdobycie dwóch złotych medali Mistrzostw Europy).

Węgrzy zdobyli złoty medal Mistrzostw Europy po 21 latach przerwy – Budapeszt 2020

            Równie wielkie sukcesy Węgrzy odnosili podczas Mistrzostw Świata. Mężczyźni zwyciężyli w nich trzykrotnie (w pierwszych MŚ w 1973 oraz w 2003 i 2013 roku), natomiast kobiety dwukrotnie (w 1994 i 2005 roku).

            Po raz pierwszy piłka wodna pojawiła się na Igrzyskach Olimpijskich w 1900 roku w Paryżu. Dwanaście lat później - na turnieju w Sztokholmie - zadebiutowała na nich reprezentacja Węgier, zdobywając miejsce 4-6. Już w 1932 roku podczas letnich Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles Madziarzy zdobyli złoty medal. Od tej pory stali się absolutnymi hegemonami. Łącznie ich dorobek wynosi piętnaście medali, w tym dziewięć złotych. Drudzy w klasyfikacji medalowej – Włosi – wygrywali turniej tylko czterokrotnie.

Budapeszt, 19 października 1956 r. Członkowie kadry węgierskiej piłki wodnej na Letnie Igrzyska Olimpijskie. Od lewej stoją: Tivadar Kanizsa, Kálmán Markovits, Dezsõ Gyarmati, Ervin Zádor, Antal Bolvári, Mihály Mayer, Ottó Boros. Rząd dolny: Miklós Martin, István Hevesi, László Jenei, György Kárpáti

            Do historii węgierskiego sportu przeszły Igrzyska w 1956 roku rozgrywane w Melbourne. Dwa miesiące przed rozpoczęciem turnieju, 23 października w Budapeszcie rozpoczęło się powstanie antykomunistyczne. W tym czasie piłkarze wodni przebywali na obozie przygotowawczym niedaleko stolicy. Pod koniec października jeden z zawodników – Ervin Zador – niezauważony wymknął się ze zgrupowania i udał się do matki mieszkającej w Budapeszcie. Po powrocie opowiedział pozostałym graczom o tym, co widział. Kiedy do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, sportowców odesłano do Czechosłowacji, gdzie czekali na odlot do Australii. Podczas tłumienia powstania zginęło ponad dwa i pół tysiąca Węgrów. O tragizmie wydarzeń piłkarze dowiedzieli się dopiero po przylocie z anglojęzycznych gazet. Hiszpania, Holandia oraz Szwajcaria w ramach sprzeciwu wobec radzieckiej inwazji w ogóle nie wysłały swoich zawodników na Igrzyska. Podczas ceremonii rozpoczęcia Olimpiady drużyna węgierska wystąpiła z czarnymi opaskami na ramieniu. Natomiast w wiosce olimpijskiej zespół wyciął nożyczkami komunistyczne symbole w wywieszonej węgierskiej fladze.

The Olympic water polo venue for the 1956 Melbourne Olympics, now part of the Holden Centre at Olympic Park.

Basen do gry w piłkę wodną w Parku Olimpijskim w Melbourne w 1956 roku.

            Od samego rozpoczęcia turnieju węgierski zespół był gorąco dopingowany przez oglądających mecze kibiców. Madziarzy bronili zdobytego cztery lata wcześniej złotego medalu. Po losowaniu trafili do grupy B, gdzie pokonali wysoko Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię. W następnym meczu rozbili Włochów i o wejście do finału rozstrzygnąć miała rozgrywka z reprezentacją ZSRR. Ze względu na panującą sytuację polityczną spotkanie to miało wymiar nie tylko sportowy, ale było odwetem za militarną napaść sowietów. Po meczu jeden z jego bohaterów, Ervin Zádor powiedział: „Czuliśmy, że graliśmy nie tylko dla siebie, ale dla każdego Węgra. Ta gra była jedyną drogą, na której mogliśmy się im oprzeć.”

            Punktualnie o godzinie 15:25 czasu lokalnego rozpoczęły się decydujące zawody. W tym czasie na Węgrzech trwały strajki, a w noc poprzedzającą mecz w Budapeszcie zginęło kilka osób. Na trybunach basenu olimpijskiego zgromadziło się ponad pięć i pół tysiąca kibiców, głównie węgierskich emigrantów. Wywiesili oni flagi swojego kraju z wyciętym komunistycznym godłem i głośno dopingowali rodaków krzycząc „Hajrá Magyarok! (Naprzód Węgrzy!). Kiedy do piłki dochodzili Rosjanie słychać było przeraźliwe gwizdy i buczenie. Mecz prowadzony był w napiętej atmosferze, a obie strony nieustannie się prowokowały. Dochodziło do fizycznych starć i uderzeń.

Znalezione obrazy dla zapytania: krew w wodzie

Zaatakowany Ervin Zador

 

A colourised image of Ervin Zador of Hungary emerging from the pool during the 1956 match against Russia.

Pokolorowane zdjęcie zaatakowanego Ervina Zadora

            Pierwszą bramkę dla Madziarów zdobył z rzutu wolnego kapitan zespołu, Dezső Gyarmati. Gol padł w kontrowersyjnych okolicznościach, gdyż rywale nie zdążyli ustawić muru obronnego. Doszło do przepychanek, a sędzia wysłał do strefy kar Antala Bolváriego i  dwóch zawodników radzieckich. Kilka minut później bramkę na 2:0 zdobył Ervin Zádor. Kolejne trafienia dołożyli György Kárpáti i Antal Bolvári. Przy wyniku 4:0 Rosjanie wpadli w wściekłość. Mecz stał się coraz bardziej brutalny. Zador znajdując się niedaleko Walentina Prokopowa prowokował go w języku rosyjskim, który znał ze szkoły. W końcu Prokopow nie wytrzymał i uderzył pięścią w głowę Zadora. Na twarzy zaatakowanego pojawiły się głębokie rany, a z jego łuku brwiowego do wody zaczęła lecieć krew. Sam poszkodowany tak oto opisywał moment po uderzeniu: „Widziałem około cztery tysiące gwiazd i poczułem na mojej twarzy lejącą się ciepłą krew. Momentalnie pomyślałem: o mój Boże, nie będę w stanie zagrać w finale!” W basenie doszło do bójki zawodników, natomiast zgromadzeni kibice zaczęli przeskakiwać barierki, chcąc zlinczować Rosjan. Tylko sprawna interwencja australijskiej policji udaremniła samosąd. Mecz został zakończony przed czasem. Węgrzy awansowali do finału, w którym pokonali Jugosławię 2:1 i zdobyli kolejny olimpijski złoty medal. Kontuzjowany Zador nie był stanie zagrać w decydującym spotkaniu. „Próbowałem wszystkiego, aby zagrać - wspominał - ale lekarze upierali się, że nie mogę. Oglądanie było udręką - byłem pewien, że przegramy Olimpiadę, ponieważ mnie tam nie było. Więc kiedy wygraliśmy - to było niesamowite”.

An injured member of Hungarian water polo team after competing against Russia in the 1956 Olympic Games in Melbourne.

Kontuzjowany zawodnik węgierskiej drużyny po meczu z ZSRR

            Wydarzenia z półfinałowego meczu odbiły się szerokim echem w zachodniej prasie. Spotkanie to zaczęto nazywać „krew w wodzie” (na Węgrzech „melbourne-i vérfürdő”). Zdjęcia uderzonego i zakrwawionego Zadora pokazywały wszystkie telewizje i publikowały światowe gazety. W bloku sowieckim informacje o zajściach zostały przemilczane. W polskim „Przeglądzie Sportowym”, który dokładnie relacjonował wydarzenia z Igrzysk o meczu nie pojawiła się nawet mała wzmianka. Po zakończeniu Olimpiady większość z węgierskich sportowców nie wróciła do kraju. Część z nich została w Australii, niektórzy wyemigrowali do USA. Tak też zrobił najbardziej znany uczestnik wydarzeń, Ervin Zador. Po latach wspominał: „Jak miałem dwadzieścia jeden lat mówiono o mnie jako o jednym z najlepszych graczy na świecie. Więc rezygnacja z gry była dla mnie ogromnie ważną decyzją. Nie żałuję jednak. Wolność jest jak oddychanie.” Zador zmarł 29 kwietnia 2012 roku w Stanach Zjednoczonych.

Znalezione obrazy dla zapytania: melbourne i olimpia 1956

Zdobywcy złotego medalu Igrzysk Olimpijskich w 1956 roku w Melbourne. Od lewej stoją: Szivos, Bolvari, Gyarmati, Hevesi, Jeney, Markovits, Karpati. Na zdjęciu brak kontuzjowanego Zadora.

 

W pięćdziesiątą rocznicę zdarzeń w Melbourne powstały o nich dwa filmy. Pierwszy to węgierski „Szabadság, Szelerem” („Wolność i Miłość”). Drugim był amerykańsko-kanadyjski film dokumentalny „Freedom’s Fury”. Quentin Tarantino, który był jego producentem określił „Krew w wodzie” mianem „najlepszej nieopowiedzianej historii wszech czasów”.

Znalezione obrazy dla zapytania: Freedom’s Fury

Plakat filmu „Freedom’s Fury”

            Podczas XVI Letnich Igrzysk Olimpijskich w Melbourne Węgrzy zdobyli aż 26 medali, w tym 9 złotych. Zajęli wysokie, czwarte miejsce w klasyfikacji łącznej, ustępując jedynie Związkowi Radzieckiemu, USA i Australii. Nigdy później w historii Madziarom nie udało się powtórzyć tego wyczynu. Cztery lata temu w Rio de Janeiro zostali sklasyfikowani na dwunastej pozycji (Polska była trzydziesta trzecia).

            Na 24 lipca zaplanowany jest start XXXII Letnich Igrzysk Olimpijskich w Tokio. Węgierska drużyna będzie walczyć o dziesiąty złoty medal w zawodach piłki wodnej mężczyzn. Hajrá Magyarok!

 

 

Michał Kawęcki, urodzony w 1987 roku. Politolog, założyciel i prezes Stowarzyszenia Sympatyków I. Lwowskiego Klubu Sportowego Czarni Lwów. Autor  monografii najstarszego polskiego klubu piłkarskiego.

Źródła:

https://www.vizipolo.hu/ - oficjalna strona węgierskiej piłki wodnej

http://www.vlv.hu/  - strona węgierskiej reprezentacji w piłkę wodną

http://www.waterpolo.hu/ - oficjalna strona Węgierskiego Stowarzyszenia Piłki Wodnej

www.freedomsfury.net

www.olimpijski.pl

Rozmiarek M. , Szabelski A. O węgierskiej krwi w wodzie, czyli konflikt Węgry – ZSRR a Letnie Igrzyska Olimpijskie w 1956 roku.

Nagy L. K., Igrzyska Olimpijskie 1956 roku w mediach węgierskich.