1 września, pomimo utrudnień jakie niesie ze sobą pandemia Covid-19, dzwonek rozbrzmiał w czterech warszawskich szkołach, które za patronów mają węgiersko-polskich bohaterów.
Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Batorego
Wypada zacząć od najstarszej z tych czterech placówek, która w stolicy działa od ponad wieku, a za swojego patrona obrała Stefana Batorego. Báthory István (1533-1586), wojewoda i książę Siedmiogrodu, od 1576 roku elekcyjny król Polski zapisał się na kartach historii jako znakomity dowódca i władca, obdarzony wielkim talentem strategicznym i wyczuciem politycznym. Zreformował polskie wojsko, m.in. przekształcił husarię z jazdy lekkiej w znakomicie wyposażoną jazdę ciężką, wprowadził mosty pontonowe i służby medyczne dla żołnierzy, przypisuje mu się wynalazek kul zapalających. Był jednym z najwybitniejszych władców polskich.
Szkoła jego imienia - II Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Batorego - mieści się w Śródmieściu, przy ulicy Myśliwieckiej 6 i jest dobrze znana warszawiakom. Otwarto ją 1 września 1918 roku jako męskie Królewsko-Polskie Gimnazjum im. Stefana Batorego. Budynek przy ulicy Myśliwieckiej jest siedzibą placówki od 15 września 1924 roku. Szkoła od początku mogła się pochwalić znakomitym gronem pedagogicznym oraz świetnym wyposażeniem, z własną pływalnią, ogrodem botanicznym i obserwatorium astronomicznym włącznie. W czasie II Wojny Światowej wielu wychowanków Batorego wstąpiło w struktury Armii Krajowej, walczyło i ginęło w Powstaniu Warszawskim. Niektóre z tych postaci - jak Jan Rodowicz „Anoda”, Tadeusz Zawadzki „Zośka”, Maciej Aleksy Dawidowski „Alek” - zostały uwiecznione w książce „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Uczniem Batorego był też poeta, żołnierz batalionu „Parasol”, Krzysztof Kamil Baczyński. W roku 1952, w ramach komunistycznych represji, Batorego zamknięto, dzieląc na dwie niezależne szkoły pod innymi nazwami. Szkoła wróciła do swojej siedziby i do swojego patrona w 1958 roku. Wtedy też stała się też koedukacyjna. Przy placówce prężnie działa Stowarzyszenie Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego.
Liceum Ogólnokształcące im. Lajosa Kossutha
3 września 1990 roku na Ursynowie otwarto pierwsze w tej dzielnicy liceum ogólnokształcące. 21 kwietnia 1994 roku nadano mu imię Lajosa Kossutha (1802-1894) - węgierskiego prawnika, polityka i dziennikarza, uczestnika Wiosny Ludów, przywódcy rewolucji węgierskiej i ministra finansów w pierwszym, niezależnym od Austrii, rządzie Węgier. Po wybuchu powstania listopadowego w Polsce, Kossuth okazał się przyjacielem Polski, żywo zaangażowanym we wspieranie walczących z Rosją Polaków; twierdził: „Sprawa polska jest sprawą całej Europy i odważnie śmiem powiedzieć, że kto nie szanuje Polaka, kto nie błogosławi jego sprawiedliwej broni, ten nie kocha swego króla ani swojej ojczyzny.”
Związki ursynowskiego liceum z Węgrami są żywe, współpracuje ono z Węgierskim Instytutem Kultury i węgierską ambasadą. Sztandar szkoły ufundowało Ministerstwo Obrony Republiki Węgierskiej, a w dziesiątą rocznicę istnienia, Ambasada Republiki Węgierskiej objęła ją swoim patronatem, ofiarowując XIX-wieczną szablę jako symbol związku między narodami polskim i węgierskim.
Liceum Ogólnokształcące im. gen. Józefa Bema
W 1990 roku w miejscu dawnego Zespołu Szkół Zawodowych Fabryki Półprzewodników „Tewa" przy ulicy Marynarskiej 2/6 na Służewiu, utworzono Zespół Szkół Zawodowych nr 25, w ramach którego rozpoczęło działanie LXV Liceum Ogólnokształcące. 24 marca 1995 roku odbyła się uroczystość nadania liceum imienia generała Józefa Bema; pełna nazwa szkoły brzmi: LXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. gen. Józefa Bema.
Józef Bem (1794-1850) - polski generał, inżynier wojskowy, twórca pierwszych oddziałów wojsk rakietowych w polskim wojsku i dowódca artylerii w czasie powstania listopadowego, pisarz. Po upadku powstania udał się na emigrację, był związany z Hôtel Lambert. Brał udział w Wiośnie Ludów, walczył w powstaniu węgierskim. 13 grudnia 1848 roku otrzymał od rządu Węgier dowództwo wojsk w Siedmiogrodzie i Banacie, 7 sierpnia 1848 roku Lajos Kossuth - przywódca rewolucji węgierskiej - mianował Bema naczelnym wodzem armii. Sukcesy generała sprawiły, że stał się bohaterem narodowym Węgrów i jako pierwszy z dwóch Polaków w historii uzyskał przydomek „Apó” - „Ojczulek”, oznaczający wyjątkowy szacunek jakim darzą go Węgrzy.
W uroczystości nadania służewieckiemu liceum imienia generała Bema udział wziął Ambasador Republiki Węgierskiej, który przekazał szkole sztandar. Od tego czasu placówka ściśle współpracuje z węgierską ambasadą oraz Węgierskim Instytutem Kultury.
Szkoła Podstawowa im. Sándora Petöfiego
Od 1961 roku na Woli, przy ulicy Grabowskiej 1, działa Szkoła Podstawowa Nr 132 im. Sándora Petöfiego.
Sándor Petőfi (1823-1849) urodził się jako Alexander Petrovics. Jego ojcem był serbski uchodźca István Petrovisc, a matką Słowaczka. Sam Petőfi uważał się za Węgra. Był wybitnym poetą epoki romantyzmu oraz działaczem i żołnierzem. Stanął na czele ugrupowania Młodych Węgrów, które odegrało ważną rolę podczas Wiosny Ludów. Był adiutantem generała Józefa Bema, poległ w bitwie pod Segesvárem. Tak pisał o relacjach polsko-węgierskich: „Dwa narody w nas się zjednoczyły / dwa narody – polski i węgierski / Gdy cel wspólny sobie wytyczyły / Istniejże los bardziej zwycięski?” (ze zbioru wierszy „Lutnia i miecz”).
Szkoła - podobnie jak LO im. Lajosa Kossutha i LO im. gen. Józefa Bema - współpracuje z Węgierskim Instytutem Kultury. W ramach współpracy uczniowie uczestniczyli w zorganizowanych przez Instytut zajęciach umuzykalniających, prowadzonych metodą węgierskiego kompozytora Zoltána Kodálya.
Tekst i fotografie: Marta Dzbeńska-Karpińska
Autorka jest z wykształcenia politologiem i fotografem, redaktorką portalu wrodzinie.pl