Wszystkiego najlepszego, Budapeszt!
2024-11-19
151 lat temu, dokładnie 17 listopada 1873 roku, z połączenia trzech naddunajskich miast – Budy i Óbudy na prawym brzegu i Pesztu na lewym – powstał Budapeszt. Z okazji urodzin miasta stołecznego Węgier przyjrzyjmy się bliżej jego historii.
Na obszarze dzisiejszego Budapesztu istniały osady już w okresie paleolitu, a w I wieku naszej ery Rzymianie założyli tu kwitnące miasto Aquincum, którego ruiny można zwiedzać, jak również ruiny rzymskiego amfiteatru w Óbudzie, mozaikową podłogę willi Herkulesa oraz ruiny Contra Aquincum w pobliżu peszteńskiego końca mostu Elżbiety.
Później obszar ten był okupowany przez Hunów i stał się jedną z siedzib Attyli, króla Hunów. Następnie prawie przez 300 lat rządzili tu Goci, Longobardowie i Awarowie. Wreszcie, w 896 roku, obszar ten został podbity przez Węgrów pod przywództwem księcia Árpáda, którego dynastia rządziła aż do XIII wieku.
Siedzibą pierwszego koronowanego króla, założyciela państwa węgierskiego Świętego Stefana, była Esztergom, a w kolejnych latach jako siedziba królewska służył Székesfehérvár. Stolica została przeniesiona do Budy przez Bélę IV po najeździe Tatarów w 1247 roku.
Swój złoty wiek miasto przeżywało w średniowieczu, pod rządami Macieja Korwina. Buda stała się jednym z najpiękniejszych miast XV-wiecznej renesansowej Europy. Pałac w Budzie i Pałac Letni Wyszehradzie były uważana za klejnot renesansu.
Rozwój miasta został zatrzymany przez okupację turecką. Buda znajdowała się pod panowaniem tureckim przez 145 lat. Podobnie jak Turcy zniszczyli skarby Budy i Pesztu, tak później zwycięzcy zniszczyli tureckie minarety i inne dzieła architektury tureckiej, ale łaźnie Rudas, Rác i Király przetrwały w niemal idealnym stanie. Innym ważnym zabytkiem z tego okresu jest odrestaurowana türbe Gül Baba.
Następujący okres Habsburgów przyniósł nowy rozkwit miasta: Maria Teresa i Józef Antoni Habsburg (węg. József Nádor) zrobili wiele, aby zmodernizować miasto. Odbudowa Pesztu i Budy była kontynuowana w stylu barokowym. Wtedy powstały również monumentalne neoklasycystyczne budynki, które definiują dzisiejszy krajobraz miasta, jak np. Muzeum Narodowe i most Łańcuchowy.
W 1848 roku wybuchło powstanie o niepodległość, które zostało krwawo powstrzymane przez Franciszka Józefa I, ale w 1849 roku został jednak oddany do użytku most Łańcuchowy Széchenyiego.
Dzisiejszy wizerunek Budapesztu powstał w wyniku zjednoczenia Pesztu, Budy i Óbudy 17 listopada 1873 roku.
W 1896 roku tysiąclecie Węgier obchodzono z wielkim przepychem, w parku Miejskim prezentowano wystawę milenijną, w związku z którą powstały m.in. Pomnik Tysiąclecia, Pałac Sztuki oraz Zamek Vajdahunyad.
Kontynuowano prace budowlane na dużą skalę. Najważniejsze zabytki z tego okresu to Węgierska Akademia Nauk, budynek Parlamentu wraz z obecnym budynkiem biblioteki, bazylika św. Stefana, Muzeum Sztuk Pięknych, New York Pałac oraz domy przy alei Andrássyego.
Po pierwszej wojnie światowej, kiedy monarchia upadła, Węgry straciły dwie trzecie swojego terytorium. Mając nadzieję na jego odzyskanie, kraj przyłączył się do Niemców podczas II wojny światowej. W 1945 roku wojska rosyjskie zajęły Budapeszt. Znaczna część miasta została zniszczona podczas wojny. Odbudowa trwała dziesięciolecia.
Budapeszt to jedno z najważniejszych i najwspanialszych miast Europy Środkowej, opowieść o jego bogatej historii i kulturze wypełniłaby kilka tomów – gorąco zachęcamy wszystkich do odwiedzenia tego pięknego miasta.