Hollókő. Sielanka węgierskiej wsi i przebogate tradycje

2024-09-27

Hollókő to żyjący skansen. Na własnej skórze doświadczysz tu, jak wyglądało dawniej życie na węgierskiej wsi. To niezwykle barwne miejsce, tętniące duchem tradycji oraz folklorem.

Hollókő to malowniczo położona wieś w północnych Węgrzech otoczona górskim pasmem Czerhat (węg.: Cserhát). Od XVII w. jej wygląd niemal się nie zmienił, choć wciąż mieszkają tu na stałe ludzie. Ze względu na niespotykaną zabudowę w roku 1987 Hollókő została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To wyróżnienie sprawia, że miejscowość jest tłumnie odwiedzana, zwłaszcza w okresie wielkanocnym, kiedy mieszkańcy spieszą do kościoła w barwnych strojach ludowych.

Hollókő to jednak nie wyłącznie zabytkowe wiejskie zabudowania. Co jeszcze oferuje to miejsce?

Wieś Hollókő - Wikimedia

Kruczy kamień

Powstanie wsi Hollókő wiąże się z legendą. Wedle jednej z wersji tej opowieści właściciel miejscowych terenów, żyjący w XII w. András Kacsics, porwał pewnego dnia piękną kobietę, która była żoną jego rywala. Nie wiedział, że piastunką dziewczyny była niegdyś wiedźma, która – aby ratować swą wychowankę – sprzymierzyła się z diabłem, namawiając go, aby zamienił jej synów w kruki. Ptaki uwolniły porwaną dziewczynę zamkniętą z zamku i kamień po kamieniu rozebrały twierdzę niedobrego pana. Nie roztrwoniły jednak budulca, lecz przeniosły go w inne miejsce, budując od razu inny zamek na wysokiej skale. Ta właśnie twierdza otrzymała miano Hollókő – Kruczy Kamień. Od nazwy zamku swoje miano wzięła powstała u jego podnóża wieś.

Zamek Hollókő - Wikimedia

Tyle legenda. Co mówi historia? Zamek Hollókő powstał w połowie XIII w. po najeździe tatarskim, który spustoszył wówczas dużą część Europy. Budowniczymi zamku byli przedstawiciele rodu Kacsics. Twierdza została wzniesiona tak, aby jej zdobycie było maksymalnie utrudnione – miała ona bowiem strzec północnych granic Węgier. Później zamek przez wiele lat znajdował się w rękach majętnego i wpływowego Mateusza Csaka (węg.: Csák Máté), który stracił go jednak, buntując się przeciwko królowi Karolowi Robertowi Andegaweńskiemu. Monarcha przekazał go wówczas Tamaszowi Szécsényiemu (węg.: Szécsényi Tamás).

W XV w. warownię rozbudowano. W roku 1552 pod zamek podeszli Turcy, którzy wkrótce go zajęli. W drugiej połowie XVII w. twierdzę odbiło wojsko polskie pod wodzą króla Polski Jana III Sobieskiego, które zmierzało pod Wiedeń. Następni władcy Węgier na wiele kolejnych lat zapomnieli o zamku Hollókő, który coraz bardziej niszczał. Pierwsze prace renowacyjne wykonano dopiero w latach 60. XX w. Obecnie zamek pełni funkcję trwałych ruin, które dobrze zabezpieczone stanowią intrygujące dopełnienie krajobrazu regionu i jego burzliwej historii.

Tradycje wsi

O samej wsi Hollókő nie wiemy tyle, co o zamku. Musiała ona istnieć przynajmniej od pierwszej połowy XIV w., z przekazów bowiem wiadomo, że w 1342 r. znajdował się tam kościół pw. św. Marcina. Osada wyludniła się w drugiej poł. XVI w., w czasie walk między Osmanami i Habsburgami. Niedługo po tym, kiedy Turcy zostali wyparci z tych terenów, Hollókő została ogłoszona wsią szlachecką, co oznaczało, że jej mieszkańcy są zwolnieni z płacenia podatków. Pod koniec 1860 r. wieś liczyła niemal 700 gospodarstw. Niestety drewniana, gęsta zabudowa sprzyjała rozprzestrzenieniu się pożarów. Najbardziej niszczycielski pożar miał miejsce w roku 1909. Po tej tragedii większość domów we wsi została wzniesiona w nowym stylu – na kamiennych fundamentach, pokryta dachami gontowymi. Mimo tego Hollókő zachowała swój dawny styl, którym szczycili się od zawsze jej mieszkańcy, węgierska ludność Palóc.

Dom w Hollókö - Wikipedia

Kim była ta grupa ludności, swoiści węgierscy górale? Etnografowie wciąż spierają się o ich pochodzenie. Wywodzi się ich od Chazarów lub Awarów. Pogranicze dzisiejszych Węgier i Słowacji zamieszkiwali oni jeszcze przed pojawieniem się Madziarów na Nizinie Węgierskiej i tutaj mieszkają do dzisiaj. Posługują się specyficznym dialektem języka węgierskiego, który – zdaniem językoznawców – jest najbardziej „pierwotną” formą tego języka. Palócowie szczycą się tradycyjnym strojem ludowym, wyróżniającym się na tle innych, oraz bogatymi tradycjami. W dawnych czasach ich codzienne rytuały były mocno rozbudowane. Dbano o rodzinną i wiejską hierarchię, pielęgnowano zwyczaje, które przechodziły z pokolenia na pokolenie. Te tradycje są kontynuowane także współcześnie, choć częściowo już na potrzeby turystów. Mieszkańcy Hollókő są jednak dumni ze swojej historii i z tego, że mieszkają w tak niezwykłym miejscu. Wieś jest jak tętniący życiem skansen – mieszka tam obecnie prawie 400 osób.

Kościół Hollókő - Wikipedia

Co oferuje Hollókő? Oprócz zabytkowego kościoła, który jest symbolem wsi, ruin zamku oraz malowniczych domów w Hollókő można zwiedzić m.in. Muzeum Wsi, Muzeum Poczty, Muzeum Lalek, warsztaty tkackie. Na miejscu można posilić się w restauracji, zakupić sery oraz różnego rodzaju pamiątki. Malownicza okolica zachęca ponadto do dłuższych spacerów.

Wioskę można zwiedzać cały rok. Najwięcej turystów spotkać jednak można w okresie wielkanocnym. Przed świętami Zmartwychwstania Pańskiego Hollókő zamienia się w festiwal radości wypełniony tradycyjnymi obrzędami. Część z nich, jak np. polewanie wodą w Poniedziałek Wielkanocny, znamy także w Polsce.

Wieś Hollókő - Wikimedia

Anna Szczepańska