Najwyższe węgierskie góry. Mátra – miejsce dla każdego

2024-09-17

Na najwyższy szczyt Węgier – Kékes, liczący 1014 m n.p.m., można się dostać piechotą lub wjechać samochodem prawie pod samą kopułę szczytową. Długodystansowi górscy piechurzy mogą się na tę informację oburzyć, ale Mátra to miejsce dla każdego – od wprawionych w wędrówkach górołazów do turystów szukających mniej wymagających tras.

Widok na Kékes, góry Matra. fot. Wikimedia

Kékes w języku węgierskim oznacza „niebieskawy”. I rzeczywiście – widziany z daleka szczyt przybiera właśnie barwę niebieskawą. Kékes należy do korony gór Europy. Jest to szczyt o łagodnych zboczach porośniętych głównie lasem liściastym. Na jego szczyt prowadzą szlaki piesze i wspomniana droga asfaltowa, którą dowozi się m.in. zaopatrzenie do znajdujących się na górze stoisk i lokali. Tych nie brakuje. Kékes jest chętnie odwiedzany przez Węgrów i zagranicznych gości. Najbardziej charakterystycznym budynkiem na szczycie, dobrze widocznym z daleka, jest telewizyjna wieża przekaźnikowa o wysokości ok. 180 m. Można na nią wejść – znajdują się tam bowiem taras widokowy i restauracja. Przy dobrej przejrzystości powietrza z wieży można dostrzec Tatry Wysokie oraz najwyższe rumuńskie szczyty. Wszyscy turyści zdobywający Kékes robią sobie ponadto pamiątkowe zdjęcia przy znajdującym się tam obelisku pomalowanym w barwy narodowe Węgier. Kékes oferuje atrakcje również zimą – można tu pojeździć na nartach, a okoliczna infrastruktura cały czas się rozwija.

Węgrzy nie mają gór?

Opinie mówiące o tym, że Węgry to płaski kraj, są mocno przesadzone. Węgierskie pasma górskie nie są tak wysokie jak choćby Tatry czy Karkonosze, ale – jeżeli ktoś będzie chciał się zmęczyć – również będzie miał tę możliwość. Patrząc od strony Niziny Węgierskiej, przewyższenia w górach Mátra sięgają nawet 800–900 m. Od południa to górskie pasmo wygląda bardzo majestatycznie.

Góry porośnięte są głównie lasem dębowo-bukowym, bukowym oraz gdzieniegdzie mieszanką lasu iglastego i liściastego. Warto dodać, że pierwotnie góry porośnięte były tylko lasem liściastym. Drzewa iglaste zostały posadzone dużo później w wyniku eksploatacji gór przez człowieka. Od średniowiecza w górach tych wydobywano bowiem m.in. andezyt i węgiel brunatny. Znajdowało się tu kilka kopalń, w tym kopalnia odkrywkowa, której ślady, pomimo rekultywacji terenu, są wciąż dostrzegalne.

Góry Mátra są częścią Średniogórza Północnowęgierskiego. Wypiętrzyły się one ok. 13–18 mln lat temu. Geolodzy od lat zastanawiają się nad wulkaniczną przeszłością Mátry. Istnieją różne teorie na temat dawnego umiejscowienia kaldery lub kalder w tym paśmie górskim. Byłe kratery to prawdopodobnie: Kékes, Nagy-Szár-Hegy oraz miejsce u zbiegu dolin potoków Csukás i Cseternás.

Góry „nachylają się” ku południu. Podzielone są długimi dolinami. Od północy zbocza są bardziej strome i kamieniste. W zboczach Mátry odkryto sporo jaskiń i zagłębień skalnych. Najdłuższą jaskinią Mátry, ale i całych Węgier, jest Csörgő-lyuk, której korytarze liczą 428 m długości.

Przez góry przepływają liczne potoki, które mają tu swoje źródła. Niedaleko szczytu Kékes, na wysokości 960 m, zlokalizowane jest najwyżej położone źródło na Węgrzech, Disznó-kút. W górach podziwiać można ponadto kilka wodospadów, w tym najbardziej znany, urokliwy Ilona-völgyi znajdujący się niedaleko miejscowości Parádfürdő. Stałych zbiorników wodnych w Mátrze jest niewiele. Należą do nich bagna oraz częściowo zarośnięte jeziora Fekete, Pisztrángos i Sás. Przed laty zbudowano na terenie gór kilka zbiorników wodnych, których zadaniem jest zaopatrzenie okolic w wodę pitną, ograniczenie nagłych wzrostów poziomów wody i zniwelowanie zagrożenia powodziowego.

Mátra to dom dla licznych, także unikatowych w skali regionu, gatunków roślin i zwierząt. Co do większych ssaków spotkamy tu m.in. muflony, jelenie, sarny, dziki, lisy, żbiki i borsuki.

Wodospad Ilona-völgyi, Góry Matra. fot. Wikimedia

Zabytki i szlaki turystyczne

„Gyöngyös to tyle, co perłowy. 35-tysięczne »perłowe miasto« jest bramą do gór Mátra i zaproszeniem do wędrówek po nich; wprowadza nas też w rozległą krainę trzech regionów winiarskich, które ciągną się szerokim łukiem wzdłuż nasłonecznionych południowych zboczy Mátry i Gór Bukowych. W samym Gyöngyös – centrum położonego na wulkanicznych glebach regionu winiarskiego Mátraalja (Podnóże Mátry) – historia uprawy winorośli sięga XI w.” – czytamy w przewodniku „Węgry. Na ostro i słodko”.

W Gyöngyös zwiedzimy Muzeum Gór Mátra. To pasmo górskie jest świetnie zagospodarowane turystycznie. Znajdziemy tu sanatoria, hotele, pensjonaty i restauracje. Zatrzymać się można w miejscowościach Feldebrő, Gyöngyös, Kisnána, Mátrafüred, Mátraháza, Parád, Parádfürdő, Recsk i Sirok. Obleganą atrakcją jest kolejka wąskotorowa startująca z miejscowości Gyöngyös o łącznej długości 25 km.

W górach znajdziemy wiele szlaków. Na najwyższy szczyt, Kékes, prowadzi ich kilka, a przecież Mátra to nie tylko sam Kékes! Przez to pasmo górskie przebiega m.in. Narodowy Niebieski Szlak Turystyczny, który był nie tylko pierwszym długodystansowym szlakiem pieszym na Węgrzech, lecz także w całej Europie. Prowadzi on przez góry Mátra oraz Bükk (Bukowe). Warta polecenia jest wycieczka na szczyt Vilagos. Choć góra ma zaledwie 708 m n.p.m., to z wierzchołka rozpościera się jedna z najładniejszych panoram w całym paśmie górskim.

W górach Mátra nie brakuje przyjemnych wielokilometrowych szlaków turystycznych, ładnych krajobrazów, wież widokowych, ale również historii. Wędrując po górach i rozsianych w dolinach miejscowościach, co rusz można się natknąć na stare kościoły, zamki i ruiny. Najbardziej znany jest zamek w Kisnána wybudowany w połowie XV w. przez rodzinę Kompolti. Dziś zostały z niego tylko zakonserwowane ruiny, lecz i tak warto zaznaczyć to miejsce na mapie swojej wycieczki. Inne znane ruiny to m.in. zamek w Sirok znajdujący się we wschodniej części Mátry, który wzniesiono w XIII w., zamek w Markaz wybudowany pod koniec XIII w., skąd rozpościerają się piękne widoki, czy zamek Bene, który powstał najpewniej w drugiej połowie wieku XII.

Zamek Siroki, góry Matra. fot. Wikimedia

Z centrum Polski do Gyöngyös dotrzemy w około 8–9 godzin. Góry Mátra są więc wspaniałym pomysłem na kilkudniowy wyjazd, zwłaszcza jesienią, kiedy pokryte lasami liściastymi górskie zbocza przebarwiają się na złote kolory. Na razie góry te są w Polsce właściwie nieznane, jednak od niedawna w internecie pojawia się coraz więcej relacji, które podpowiedzą, jak zaplanować wycieczkę. Cenną pomocą będą też dostępne w internecie mapy. Bez nich na górskim szlaku ani rusz.

Góry Matra jesienią. fot. Pixabay, Laczy

Anna Szczepańska