Bogactwo detali zapiera dech. Segedyn – miasto słońca i secesji
2024-09-12
Nie tylko Budapeszt! Segedyn (węg. Szeged) to kolejny dowód, że wiele węgierskich miast ma do zaoferowania ogrom atrakcji. Segedyn to nie tylko ciekawa historia, lecz także unikalny klimat i atmosfera sprzyjająca zarówno długim spacerom w promieniach słońca (którego tu nie brakuje), jak i nocnym szaleństwom i zabawom do białego rana. Dobrą zabawę gwarantują liczne lokale i klimatyczne knajpy otoczone urokliwymi kamienicami i pałacami. Jedną z największych atrakcji miasta jest Festiwal Teatralny, który odbywa się 21 maja. Ten dzień od 1931 roku obchodzony jest jako Święto Miasta.
Segedyn na pocztówce z początku XX wieku. Wikimedia
Miasto odbudowane
Pierwsza pisemna wzmianka o Segedynie pochodzi z 1183 roku. Pojawiła się ona w dokumencie dotyczącym transportu soli, który wydał król Bela III (miasto określono jako Ciggedin). Miejsce to ma jednak dużo dłuższą historię, sięgającą kilu tysięcy lat wstecz. Zanim na Nizinie Węgierskiej pojawili się Madziarzy, na miejscu Segedyna istniało rzymskie miasto wzniesione na obszarze placówki handlowej. Później, według niektórych badaczy, w pobliżu Segedyna swą siedzibę miał wódz Hunów, Attyla.
Rzymianie zwali miasto Partiscum. Już w ich czasach przechodziły przez nie ważne szlaki, którymi podążali kupcy. Miasto nie straciło na znaczeniu także później, już w czasach panowania Arpadów oraz kolejnych dynastii władających Węgrami. Przez Segedyn przechodziły zarówno trakty lądowe, jak i drogi morskie (miasto leży nad rzeką Cisą), którymi spławiano m.in. sól.
Segedyn został poważnie zniszczony w czasie najazdu mongolskiego w latach 40. XIII wieku. Po spaleniu znacznej jego części przez Tatarów miasto odbudowano, wznosząc jednocześnie nowy zamek i lepsze fortyfikacje. Szeged wciąż odgrywał ważną rolę na handlowym trakcie. W jego pobliżu wydobywano sól, którą transportowano w różne części Europy. Największy rozkwit Segedyn przeżywał za panowania króla Ludwika Andegaweńskiego (na Węgrzech zwanego Wielkim), lecz kolejni władcy także dbali o jego rozwój. W 1498 roku Segedyn otrzymał status wolnego miasta królewskiego.
Dla całych Węgier, tak samo dla Segedyna, trudne chwile nadeszły po klęsce w bitwie pod Mohaczem w 1526 roku. Po tym starciu duża część kraju dostała się w ręce Turków. Państwo przez kolejnych kilkanaście dekad rozrywane było turecko-habsburskim konfliktem o panowanie nad ziemiami Madziarów.
Segedyn został spustoszony przez siły osmańskie już w 1525 roku (większość mieszkańców uciekła wtedy z miasta), lecz na dobre Turcy zajęli go dopiero w 1543 roku. Można jednak powiedzieć, że miasto miało szczęście, a Turcy dbali o nie (odbudowali m.in. zamek).
Segedyn został odbity przez wojska austriackie w 1686 roku. Trzydzieści lat później przywrócono miastu status wolnego miasta królewskiego, zaś w 1719 roku Segedyn otrzymał herb. Dzień nadania herbu do dziś obchodzony jest jako Święto Szegedu. W kolejnych latach gród nad Cisą prężnie się rozwijał, przede wszystkim jako pośrednik w transporcie i sprzedaży soli.
W czasie rewolucji węgierskiej mieszkańcy Segedyna odznaczyli się dużym bohaterstwem. Miasto wystawiło do walki cztery jednostki, które wsławiły się później na polach bitew. Pod koniec zrywu Segedyn był ostatnią siedzibą rządu rewolucyjnego. To tutaj w roku 1849 Lajos Kossuth wygłosił ostatnie publiczne przemówienie.
Choć Szeged był świadkiem wielu ważnych wydarzeń w dziejach Węgier, najbardziej znany jest – pod względem swej historii – z powodzi, która nawiedziła miasto w marcu 1879 roku. Dzisiejszy Segedyn jest właściwie zupełnie innym miastem niż to, które istniało przed dotarciem tu niszczycielskiego żywiołu. Powódź zebrała ogromne żniwo. Zniszczeniu uległa niemal cała zabudowa miasta, zginęło 165 osób. Kiedy woda opadła, okazało się, że większość budynków wymaga wyburzenia. W tej tragicznej dla Segedyna chwili miasto odwiedził cesarz Franciszek Józef. Miał on obiecać, że miasto odrodzi się jeszcze piękniejsze. Było to możliwe dzięki pomocy cesarza, innych węgierskich miast, a także dzięki międzynarodowemu wsparciu. Choć Segedyn utracił swój dawny wygląd, to zyskał charakter nowoczesnego miasta. Wzniesiono wówczas liczne kamienice, domy, place i parki – wszystko w duchu secesji i eklektyzmu. Można więc powiedzieć, że w wyniku powodzi miasto wiele straciło, ale – dzięki wielkiemu wysiłkowi włożonemu w jego odbudowę – także wiele zyskało.
Segedyn podczas powodzi w 1879 roku. Wikimedia
W czerwcu 1880 roku Segedyn połączył się z Újszegedem leżącym po drugiej stronie Cisy.
Cisa płynąca przez Segedyn. Wikimedia
Miasto zaczęło się ponownie rozwijać po zakończeniu drugiej wojny światowej. W czasie powstania w roku 1956, kiedy Węgrzy sprzeciwili się sowieckiemu panowaniu, do rozruchów doszło także w Segedynie. 16 października wielu mieszkańców zebrało się m.in. w budynku Wydziału Sztuki Uniwersytetu w Szeged. Kilkanaście dni później doszło do starć z wojskiem. Na początku listopada zaś do miasta dotarli sowieccy żołnierze, którzy przy użyciu czołgów stłumili węgierski zryw.
Obecnie Segedyn słynie przede wszystkim z hodowli i przetwórstwa papryki oraz produkcji salami (np. słynne salami Pick). Znajduje się tu ponadto jedna z najważniejszych i najlepszych uczelni w kraju: Uniwersytet w Szeged.
Najważniejsze miejsca i wydarzenia
Katedra
Segedyńska katedra (Magyarok Nagyasszonya püspöki székesegyház) zwana też Kościołem Wotywnym to jedyna tego typu świątynia wzniesiona na Węgrzech w XX wieku. Kościół ten to wotum wdzięczności mieszkańców za ocalenie z powodzi z 1879 roku i odbudowę miasta. Decyzja o budowie katedry zapadła w 1880 roku, a prace rozpoczęto w roku 1913. Świątynię ukończono w 1930 roku. Obecnie to czwarty największy kościół w kraju, który robi ogromne wrażenie na wszystkich wiernych oraz turystach.
Katedra w Segedynie. Wikimedia
Wieża Dömötör
Wieża św. Demetriusza to najstarszy zachowany budynek w Segedynie. Jest to część dawnego kościoła św. Dymitra. Fundamenty budynku pochodzą z XI wieku, jego górna część powstała zaś około stu lat później. Wieża znajduje się naprzeciwko segedyńskiej katedry.
Nowa Synagoga
Budynek ten uważany jest za jedną z najpiękniejszych synagog. Jest to zarazem największa synagoga na Węgrzech. Została zaprojektowana przez Lipóta Baumhorna. Budowę ukończono w 1902 roku. Architektura budynku łączy ze sobą style fin de siècle, secesję oraz tzw. styl historyczny, zwany też stylem węgierskim.
Ratusz w Segedynie
To jeden z nielicznych budynków, który przetrwał powódź z 1879 roku. Znajduje się on przy placu Széchenyiego w samym centrum Segedynu. Budynek Ratusza Miejskiego wzniesiono w stylu barokowym, a w XIX wieku przebudowano go, nadając eklektyczny charakter. W jednej z klatek schodowych umieszczono słowa Franciszka Józefa, które wypowiedział po niszczycielskiej powodzi: „Szeged będzie piękniejszy niż wcześniej”. Gmach został zaprojektowany przez znanych węgierskich architektów: Ödöna Lechnera i Gyulę Pártosa.
Ratusz w Segedynie. Wikimedia
Pałace
Segedyn pełen jest wspaniałych budynków wybudowanych w różnych stylach. Wiele z nich zasługuje na szczególną uwagę m.in. ze względu na misterne detale architektoniczne. Budynki są bardzo zadbane, część przeszła w ostatnim czasie gruntowny remont. Turyści podziwiają najczęściej pałace Reök czy Ungár-Mayer.
Pałac Reök w Segedynie. Wikimedia
Anna Szczepańska