Mikołajki w krajach V4
2024-12-09
6 grudnia obchodzimy Dzień Świętego Mikołaja, patrona dzieci. Na Węgrzech, w Polsce, Czechach i na Słowacji istnieje wiele zwyczajów związanych z tym dniem. Zobaczmy, jak ludzie świętują w naszym regionie.
Historia i pochodzenie mikołajek
Mikołajki mają długą i bogatą historię, której korzenie sięgają aż do starożytności, a dokładniej do IV wieku naszej ery. Wówczas to św. Mikołaj z Miry pełnił funkcję biskupa w Azji Mniejszej, gdzie swoimi dobroczynnymi czynami i ogromną hojnością zyskał niezwykłą sławę i szacunek. Jego bezinteresowne działania stały się później inspiracją do propagowania obchodów Dnia Świętego Mikołaja na całym świecie. Ta piękna tradycja przeniknęła także na terytorium Europy, gdzie zakorzeniła się głęboko i przetrwała do dnia dzisiejszego. Współcześnie obchody mikołajek mają przede wszystkim charakter świecki i stanowią okazję do radosnego świętowania. Jest to doskonały moment, aby rozpieszczać najbliższych, obdarowywać ich prezentami i okazywać wzajemną życzliwość.
Obchody mikołajek na Węgrzech
Według legendy w mieście biskupa Mikołaja żył pewien biedny człowiek, który nie mógł wydać za mąż swoich trzech córek, ponieważ nie miał pieniędzy. Biskup Mikołaj postanowił im pomóc i pod osłoną nocy umieścił w oknie biedaka sakiewkę pełną złota. Według niektórych wersji działo się to przez trzy kolejne noce, a według innych przez trzy kolejne lata. W trzecim przypadku okno było jednak zamknięte, zatem biskup Mikołaj wspiął się na dach i przez komin dostarczył złoto najmłodszej córce.
Stąd właśnie wziął się węgierski zwyczaj, że wieczorem piątego grudnia dzieci czyszczą swoje buty i kładą je na parapecie. W nocy Święty Mikołaj (węg. Mikulás) wchodzi do domu przez komin i wkłada do butów dzieci wszelkiego rodzaju smakołyki: słodycze, owoce, orzechy. Niegrzeczne dzieci dostają ziemniaki, cebulę i rózgę.
Tradycyjnym sposobem świętowania tego dnia w miastach i wsiach jest maskarada, która jest nadal praktykowana w wielu miejscowościach. Młodzi mężczyźni bawią się na ulicach, idą pieszo, jeżdżą motocyklami, rowerami, a nawet końmi do szkół i przedszkoli. Jedna osoba przebiera się za Świętego Mikołaja, a pozostali przebierają się za diabły, rozdają cukierki i straszą dzieci. W dawnych czasach straszyli ludzi, brzęcząc długimi łańcuchami, czasami bijąc przechodniów, tak że wtedy ludzie niechętnie wychodzili z domów.
Mikołajki w Czechach
Mikołajki to popularne święto w Czechach, podobnie jak w innych krajach chrześcijańskich. Według starych wierzeń ludowych, św. Mikołaj zstępował z nieba na ziemię wieczorem 5 grudnia każdego roku i wraz z diabłem i aniołem chodził po domach ludzi i dawał dzieciom słodkie nagrody lub węgiel i surowe ziemniaki, w zależności od ich zachowania w ciągu roku.
Częścią tradycji były również jarmarki mikołajkowe, które odbywały się w wielu miejscach. Piernikarze z kolei oferowali pięknie zdobione produkty w najróżniejszych kształtach. Do najpopularniejszych należały oczywiście figurki św. Mikołaja, diabła i anioła.
W wielu regionach w przeszłości odbywały się również parady mikołajkowe. W paradach przebierańców brało udział kilku Mikołajów, którym towarzyszyły diabły i anioły.
W niektórych regionach św. Mikołaj odwiedzał dzieci osobiście. Mikołaj najpierw pytał rodziców, czy dziecko jest grzeczne i czy dobrze się uczy. Następnie bezpośrednio sprawdzał, czy dzieci potrafią się modlić. Jeśli był zadowolony, dawał im owoce, orzechy i słodycze. Ale jeśli dziecko było niegrzeczne, diabeł dawał mu węgiel i surowe ziemniaki. Szczególnie niegrzecznym dzieciom diabeł groził wrzuceniem do wielkiego worka, który miał ze sobą i zabraniem do piekła.
Ta tradycyjna koncepcja święta przetrwała w Czechach do dziś, zwłaszcza na wsiach i w małych miasteczkach. Jednak i tam nie uniknięto drobnych zmian. Obecnie dzieci nie są sprawdzane z modlitw, ale recytują wyuczone wiersze i rymowanki lub śpiewają piosenki. Ponadto nagrodami nie są już tylko tradycyjne owoce i orzechy, ale raczej wafelki, czekoladki, cukierki i inne słodycze. Jednak odrobina tego węgla i ziemniaków jest dziś podawana dzieciom jako ostrzeżenie.
Mikołajki na Słowacji
Obchody św. Mikołaja różnią się na całym świecie, z różnymi tradycjami związanymi z tym świętem. Jednak wszystkie mają wspólny mianownik – dawanie prezentów innym, robienie dobrych uczynków, bycie hojnym i życzliwym. Na Słowacji mówi się, że św. Mikołajowi towarzyszą anioł i diabeł, tak jak w Czechach, oraz że nosi ze sobą księgę, w której zapisuje się, czy dzieci były posłuszne w ciągu roku. Tych, którzy byli grzeczni przez cały rok, nagradza drobnymi upominkami – słodyczami, owocami, orzechami. Dzieci, które były nieposłuszne rodzicom, otrzymują węgiel lub cebulę. W dniu Świętego Mikołaja organizowane są różne parady lub imprezy, podczas których dzieci mają okazję spotkać się ze Świętym Mikołajem, wyrecytować wiersz lub zaśpiewać piosenkę i otrzymać drobną nagrodę. Rodziny świętują, czyszcząc kapcie swoich dzieci w przeddzień święta, umieszczając je w oknie i kładąc się spać w nadziei, że Święty Mikołaj je wynagrodzi. Rano dzieci znajdują prezent od św. Mikołaja w swoich butach.
Obchody Mikołajek w Polsce
Obchody Mikołajek w Polsce mają niezwykle długą tradycję, które sięgają wielu wieków. Są one w Polsce obchodzone 6 grudnia, kiedy to dzieci z niecierpliwością oczekują na przybycie Świętego Mikołaja. Dzieci budzą się rano i znajdują drobne podarunki pod poduszką lub obok łóżka. Niegrzeczne dzieci natomiast otrzymują węgiel lub rózgę, jako znak ostrzegawczy. Ponadto, w szkołach i pracy, ludzie wylosują swoje imiona i obdarowują się drobnymi prezentami, tak więc Mikołajki nie jest tylko dla dzieci, ale dla wszystkich.
Niezwykła atmosfera magii i radości, która towarzyszy Mikołajkom, sprawia, że wszyscy czujemy się jak dzieci, niezależnie od wieku. Jednak nie można zapomnieć o korzeniach tej uroczystości, które sięgają głęboko w czasie chrześcijańskich tradycji. Św. Mikołaj był przede wszystkim czczony jako patron dzieci i ubogich. Jego niezwykła skromność i miłość do bliźnich stały się wzorem do naśladowania dla wszystkich wierzących. Dlatego też, w trakcie obchodów Mikołajek, warto pamiętać o wartościach, które św. Mikołaj reprezentował.