Back to top
Publikacja: 20.11.2020
Pamiątki po trudnych czasach - #HungarianVibes
Polityka

Niedawno miałem okazję oglądać nowoczesną warszawską metropolię z tarasu widokowego Pałacu Kultury i Nauki. Mój polski kolega stwierdził wtedy: stąd jest najlepszy widok na miasto. Z pewnością, sam radziecki drapacz chmur wydaje mi się jednak dość osobliwy – odpowiedziałem, a on rozwinął swoją myśl: to najlepszy widok, bo tylko stąd nie widać tego starego architektonicznego monstrum. Pałac Kultury i Nauki, wzorowany na moskiewskich Siedmiu Siostrach, został „podarowany” Polsce przez Związek Radziecki jako „prezent” od Stalina. Budynek wywołuje dlatego mieszane uczucia, a niektórzy uważają, że ten symbol blisko pięćdziesięcioletniego sowieckiego ucisku najlepiej byłoby wyburzyć.

Stalinowski wieżowiec zapewne pozostanie w centrum Warszawy, chociaż inne pamiątki po radzieckiej dominacji już zniknęły. Pomnik poświęcony pamięci Lenina można teraz znaleźć jedynie na Białorusi czy w Rosji, ponieważ po transformacji ustrojowej wolne narody pozbyły się ze swoich ulic i placów zabytków tamtej epoki. Trzydzieści lat temu usunięcie pomnika Stalina wydawało się oczywistością, ostatnio jednak na Zachodzie znów rozgorzała dyskusja o tym, na jakie pomniki jest miejsce w miejskiej przestrzeni publicznej.

To niełatwe pytanie, ale wydaje się, że Węgrzy znaleźli sposób na rozwiązanie tej kwestii. Pozwala on uspokoić nastroje społeczne, a także ochronić zabytki artystyczne i historyczne – niezależnie od tego, czy są oceniane dobrze, czy źle. Po transformacji ustrojowej na Węgrzech w jednej z peryferyjnych dzielnic Budapesztu powstało muzeum plenerowe o nazwie Memento Park, które prezentuje zabytki węgierskiego socjalizmu. W tej przestrzeni wystawienniczej, poświęconej historii najnowszej, znajdują się 42 dzieła z przestrzeni publicznej, wykonane w duchu socrealizmu, które usunięto z ulic Budapesztu po zmianie systemu politycznego w latach 1989–1990. Ponadto naprzeciw parku pomników stoi budowla wzniesiona na pięćdziesiątą rocznicę powstania węgierskiego 1956 – jest to tzw. Trybuna Stalina przedstawiająca replikę butów z obalonego w 1956 r. posągu dyktatora. Wiele pomników w muzeum plenerowym to wyjątkowe i wartościowe obiekty, dzieła znanych i cenionych w całej Europie rzeźbiarzy. W Memento Park znajduje się m.in. pomnik Karola Marksa i Fryderyka Engelsa (György Segesdi, 1971), pomnik Przyjaźni Węgiersko-Radzieckiej (Zsigmond Kisfaludi Strobl, 1956), pomnik Béli Kuna (Imre Varga, 1986) czy pomnik Republiki Rad (István Kiss, 1969).


W ostatnim dziesięcioleciu budapesztański park pomników stał się nie tylko popularną atrakcją turystyczną, ale i doskonałym świadectwem tego, że da się żyć w zgodzie z historią – nie wymazując jej, lecz chroniąc ją i pielęgnując pamięć o niej.

Barnabás Heincz

#InstytutFelczaka #HungarianVibes #thingstosee #keepinmotion